EVDE LAĞIM KOKUSU

EVDE LAĞIM KOKUSU

Prof.Dr.Çağatay Güler

Kimi zaman özellikle tatil dönüşleri evde lağım kokusuyla karşılaşılır. Sıcak havalarda daha çok kullanılmayan tuvaletlerden de bu kokuların yayıldığını görebiliriz. Lağım kokuları bütün lağım sisteminde bulunan maddelerin bozunmasına bağlı olarak oluşan gazlara özellikle lağım gazına bağlıdır.

Lağım ve pissu sistemi ile bağlantılı herhangi bir açıklık sistemdeki gaz ve buharın dışarı yayılmasına yol açar.

Pissu sistemi ile bağlantılı ana havalandırma borusu sifonların çalışmasını, sistemin havalandırılmasını sağlar. Bu boruların çatıdan çıkan uçlarına havalandırma bacaları denir. Havalandırma bacaları yapıdaki lağım sistemine göre belirlenir. Oluşan gazların atmosfere salınmasını veya atılmasını sağlar. Aynı zamanda sifonlama, emme ve geri basınç durumlarından süzücü sistemlerin korunması için de yardımcı olur. Sıhhi tesisatı olan her binanın, bütün bina yüksekliğince aynı çapta bir havalandırma bacasına sahip olması gerekmektedir. Binadan geçen baca çatının üzerinden havaya açılır. Havalandırma bacası tavandan en az 15 santimetre yükseklikte olmalıdır. Eğer çatı hava koşullarından korunma dışındaki amaçlarla kullanılmakta ise baca çatıdan en az 20 santimetre yükseklikte olmalıdır Bu sağlanamamışsa ya da borunun ucu çatı arasına açılıyorsa bütün evi kaynağı belirlenmesi güç bir kokuya boğulur.

Her bağlantı sisteme bir kapan[1] düzengesi ile bağlanır. Böylece oluşan su birikintisi borudaki hava ve gazların bina içine yayılmasını önler. Bütün pissu ayaklarına çimento tabana gömülü U biçimli (yan yatırıldığında P harfini andırır) bu boru bağlantısı takılır. Yasal düzenlemeler gereği  bunun bütün pissu sistemlerine takılması zorunludur. Kötü kokulu lağım gaz karışımında  her zaman toksik, parlayıcı, patlayıcı bir takım gazlar bulunabilir. Bunların basıncının artarak binaya yayılması kapanların havalandırma borusuna bağlanmasıyla engellenir. Bu kapanlardaki su seviyesi en yüksek su düzeyinin altında olduğundan emilerek boşlamaları da engellenir. Ayrıca söz konusu suyun geri akmasını engelleyecek dengeleyici bir düzenektir. Eğer geri akışı önleyecek denge sağlanamıyorsa özel geri akış önleyiciler yerleştirilir. Su sistemlerinin normalde pissu sitemlerindekinden daha yüksek basınca sahip olmalarına karşın yangın, su borusu patlamaları vb durumlarda olduğu gibi bu denge bozulabilir ve pissular temiz su borularına emilebilir. Söz konusu düzenekler bunun için çok önem taşır.

Deveboyunlarının içinden su akınca borunun U bölümünde bir miktar su kalır ve bu su lağım ya da pissu sisteminden gelen kokunun eve dolmasını engeller. Sıcak havalarda ya da uzun süreli kullanılmayan lavabo ya da tuvaletlerde bu suyun buharlaşması yolu açar, gazların delikten dışarı yayılmasına olanak sağlar. Böyle durumlarda pissu ayağına bir iki maşrapa su dökülmesi sorunu önler. Bu önlem kokuyu önlemiyorsa sistem bağlantı hataları yönünden gözden geçirilip onarılmalıdır. Eğer bağlantı hatası yoksa ana hava borusunun çatıdaki ağzına bir kuş yuva yapmış, bir kuş ölüsü sıkışmış, örümcek ağıyla tıkanmış, çatıya uzanan bir ağacın dökülen yaprak ve dalları nedeniyle kapanmış olabilir. Böyle durumlarda lağım gazının basıncı kapandaki suyun basıncını aşacağından banyo küveti, lavabo vb açıklıklardan ortama yayılır.

İnşaatı yeni bitmiş, bakım ve onarımı yapılmış veya kuşkulanılan sistemler teknik olarak değerlendirilmelidir. Tamamlanan tesisatın kontrolü gaz ve su geçirmeye karşı test edilmelidir. Bütün sulu giriş ve çıkış noktaları su ile doldurulduktan sonra duman testi ile gaz ve su geçirgenliğine karşı sistem kontrol edilmelidir. Hava veya su kullanılarak çatıdaki düzeneğin su sızdırıp sızdırmadığı yönünden kontrol edilir. Burada en üstteki delik hariç bütün yan bağlantıları tıkanır. Daha sonra en yüksek noktasına kadar doldurulur. Her bölüm su sızdırması yönünden test edildikten sonra diğer bölümün değerlendirilmesine geçilir. Hava testi yapılırken üstteki delikten hava basınçlı test aracı ile hava verilir. 15 dakika süre ile 5 psi basınç uygulanır.

Duman makinesi ile farkına kolay varılabilen yoğun bir duman sisteme verilir. Çatıdan duman çıkmaya başladığında baca deliği kapatılır ve tüm gözlem süresince 2, 5 santimetre su basıncı civarında bir basınç korunur.

Bu testin kullanılmaması durumunda nane testi uygulanır. Her boru sisteminin veya bacanın çatıdaki ucundan 60 gram nane yağı yerleştirilir. Daha sonra 10 litre sıcak su dökülür (70 ^oC). Daha sonra çatı deliği kapatılır. Sistemin herhangi bir yerinde veya herhangi bir ızgara bölümünde nane kokusu hissedilirse sızdırma var demektir. Testin değerlendirmesi nane yağını uygulayan kişilerce yapılmamalı, onlar test bölgesinin dışında bulunmalıdır. Eskiden ocak hekimliğimizde yeni binalara oturma izni verilirken bu gibi testleri  yapardık. Günümüzde oturma izni ile ilgili olarak çevre sağlığı görevlilerinin herhangi bir yetkisi bulunmamaktadır.

Bir binanın lağım sistemi ana lağım sistemine bağlantı noktasında test amaçlı bir tıkama yapılarak kontrol edilir. Binanın lağım sistemi 3 metreden az olmayan bir seviyede su ile doldurulur. Test seviyesinin üzerindeki su düzeyi 15 dakika süre ile düşmemelidir.