Uzmanlık Tez Özetleri Ekim 2015

Bu bölümde tez danışmanlığını Doç. Dr. İbrahim KORUK’un üstlendiği , Uzm. Dr. Canan DEMİR  tarafından, Şanlıurfa’daki hastanelerde gürültü, termal konfor, aydınlatma ve elektro manyetik alan düzeyi ve çalışma ortamı koşullarının ortaya koyulduğu, fiziksel ortam faktörlerinin bazı semptomlarla ve çalışanlarda stres düzeyi ile ilişkisinin araştırıldığı uzmanlık tezini duyuruyoruz.

Şanlıurfa’daki Hastanelerde Fiziksel Ortam Faktörleri Düzeyi

Ve Çalışan Sağlığına Etkileri

Uzmanlık Tezi

Uzm. Dr. Canan DEMİR

Tez Danışmanı

Doç. Dr. İbrahim KORUK

Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalı

2015

Giriş ve Amaç: Sağlık hizmetleri alanı; iş sağlığı ve güvenliği bakımından çok tehlikeli çalışma alanlarından biridir. Özellikle de hastanelerde çalışanların sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen pek çok faktör vardır.

Bu çalışmada, Şanlıurfa’daki hastanelerde gürültü, termal konfor, aydınlatma ve elektro manyetik alan düzeyini ve çalışma ortamı koşullarını, fiziksel ortam faktörlerinin bazı semptomlarla ve çalışanlarda stres düzeyi ile ilişkisini saptamak amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Araştırma kesitsel tiptedir. Ağustos 2014 – Nisan 2015 ayları arasında yürütülmüştür. Hastanelerde doğrudan sağlık hizmeti verenler (hekim, hemşire, ebe, sağlık memuru, fizyoterapist, diyetisyen, sağlık teknikeri, sağlık teknisyeni,  hasta bakıcı) ve sağlık hizmetleri yönetim işlerinde çalışanlar kategorisinde bulunan tıbbi sekreterler araştırmanın evrenini oluşturmaktadır.

Örnek seçiminde küme örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Hastanelerdeki her bir birim (poliklinik, yataklı servis, radyoloji ünitesi vb.) bir küme olarak kabul edilmiştir. Yapılan pilot uygulamadan elde edilen verilerle gerekli küme büyüklüğü 36 olarak hesaplanmıştır. Küme sayıları çalışma ortamlarına göre orantılı olarak seçildiğinde örnekleme giremeyecek düzeyde olan birimlerden birer küme ilave olarak seçilmiştir. Toplamda 42 küme seçilmiştir. Seçilen kümelerde ölçüm yapılan günde iş yerinde bulunan toplam 175 sağlık çalışanı araştırmaya katılmıştır.

 Veri toplamak için, sosyo-demografik bilgi formu, semptom sorgulama formu ve Lovibond&Lovibond Depresyon-Anksiyete-Stres(DAS) Ölçeğinin stres alt grubu uygulanmıştır.

Sorgulanan semptomlar; baş ağrısı, halsizlik/yorgunluk, gerginlik/sinirlilik, kulakta çınlama, konsantrasyon güçlüğü, nefes darlığı, görme bulanıklığı, cilt alerjisi, baş dönmesi, ağızda metalik tat, bulantı, gözlerde yorgunluk, batma, yanma ve sulanmadır.

DAS ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliği Ahmet Akın ve Bayram Çetin tarafından yapılmıştır. Ölçeğin Alpha iç tutarlılık katsayısı stres alt boyutu için 0.92’dir.

Ayrıca, her bir kümede gürültü, termal konfor, aydınlatma ve elektromanyetik alan(EMA) ölçümleri yapılmıştır. Ölçümler, sağlık personelinin en fazla vakit geçirdiği alanlarda ve hafta içi herhangi bir gün 08.00 ile 16.00 saatleri arasında gerçekleştirilmiştir. Ölçüm cihazları ISO standartlarına uygundur. Ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi geçerli olan yönetmeliklere ve TSE standartlarına göre yapılmıştır.

Araştırmanın değişkenleri; stres puanı düzeyi, semptomlar, yaş, cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, çocuk sayısı, kronik hastalık durumu, meslek, çalışma süresi, çalışılan birim, çalışılan odayı kullanan kişi sayısı, dinlenme odası varlığı, çalışılan ortamın gürültü, aydınlatma, termal konfor ve EMA düzeyidir.

Değerlendirmede tanımlayıcı istatistiklerden yüzde, ortanca, minimum ve maksimum değerleri, tek değişkenli analizlerde spearman korelasyon analizi kullanılmıştır. İstatistik analizleri %95 güven düzeyinde yapılmıştır.

Bulgular: Sağlık çalışanlarının %52,6’sı kadın, %40,6’sı ebe/hemşiredir ve %21,7’si yataklı servislerde çalışmaktadır. Çalışanların %53,7’sinin dinlenme odası, %82,3’ünün çalıştığı odada el yıkama lavabosu, %48,0’ının personel tuvaleti vardır.

 Ölçülen gürültü düzeyinin 38,2 dBA ile 129,3 dBA arasında değiştiği saptanırken Leq düzeyi en yüksek 85,5 dBA ile çocuk acil servisindedir. Bütün birimlerdeki gürültü düzeyi standartlardan yüksektir.

Ölçülen PMV değerleri -0,81 ile 1,10 arasında iken diyaliz ünitesinin PMV değeri 1,10 ile termal konforu hafif sıcak olan tek birimdir. Diğer birimler normal sınırlardadır.

Ölçülen aydınlatma değerleri 52 lx ile 1265 lx arasında değişirken aydınlatma değeri tek yeterli birim 1265 lx ile ameliyathanedir. Diğer birimlerin aydınlatması standartlara göre yetersiz bulunmuştur.

Ölçülen EMA değerleri 0,1 G ile 6,1 G arasında değişirken EMA değeri en yüksek 6,1 G ile BT ünitesinde saptanmıştır. BT ünitesi haricindeki diğer birimlerin EMA durumu standarta göre normal bulunmuştur.

Gürültü ile baş ağrısı arasında ( rho=0.172 p=0.023), aydınlatma ile de gözlerde yorgunluk arasında ( rho=0.170 p=0.025) pozitif yönlü zayıf düzeyde, EMA ile gözlerde batma, yanma, sulanma arasında ( rho=-0.184 p=0.015) ve EMA ile bulantı arasında ( rho=-0.150 p=0.047)  negatif yönlü zayıf düzeyde korelasyon saptanmıştır.

Sağlık çalışanlarının stres puanı ortancası 13 (min:0,max:39)’dür. Çalışanların %38,3’ünün stres düzeyi yüksek bulunmuştur. Fiziksel ortam faktörleri ile çalışan stres düzeyi arasında ilişki saptanmamıştır.

Sonuç ve Öneriler: Fiziksel ortam faktörleri ile ilgili standardı bulunmayan birimlere yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Gürültü kontrolünde özellikle laboratuvarlarda kişisel koruyucu kullanılmalı,  kişisel koruyucu kullanmanın mümkün olmadığı hasta ilişkisi gerektiren işlerde hasta başvurusunun kontrol edilmesi ile gürültünün azaltılması sağlanmalıdır. Aydınlatma düzeyleri düşük olan birimlerde gerekli güçlendirmeler yapılmalıdır. Hastane çalışanlarında stres düzeyini azaltmak için gerekli önlemler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Hastane, fiziksel ortam faktörleri, çalışan sağlığı, stres