Resmiye Oral

Resmiye Oral

Turkiye’de Cocuk Istismari ve Ihmali’ne sistemik yanitin gelistirilmesi nasil ortaya cikti sorusu akla geldiginde, once Turkiye Cocuk Istismarini Onleme Dernegi akla gelebilir, malum, konuyu Turkiye platformuna ilk tasiyan bu dernegin duyarli ve akilli oncu uyeleri olmustur. Behcet Uz Cocuk Hastanesinde 1996’da kurulan ulkenin ilk hastane temelli cokdisiplinli ekibi akla gelebilir. Cukurova Universitesinin actigi cokdisiplinli merkez dusunulebilir. Ya da bu onculeri izleyen Gazi, Ankara, Ege, Hacettepe, Dokuz Eylul, Marmara Universitelerinde kurulan ekipler ve merkezler dusunulebilir. Bu yazida, sizlere Turkiye’deki cocuk istismarini onleme ve yonetme calismalari son 15 yil icinde nasil boylesine bir ivme kazandi ve ulke profesyonelleri ulusal modele dogru nasil dev adimlarla ilerlemeyi basardi’nin oykusunu anlatmak istiyorum.

Turkiye’nin Cocuk Haklari Sozlesmesine (CHS) imza attigi, gecen yuzyilin son yillari, heyecanli yillar. Izmir’de kucuk bir grup, Izmir Tabip Odasi bunyesinde bir Aile Ici Siddeti Onleme ekibi olusturmus, bu ekip giderek Izmir Cocuk Istismarini Onleme ekibine donusmus ve sonunda da Behcet Uz Cocuk Hastanesinde ulkenin ilk hastane temelli cokdisiplinli ekibine yol acmis durumda. Bu grup, bir yerlerden duymus, CHS’nin yine kendisine gore “CHS ulkede nasil hayata gecirilir?” uzerine tum toplumdan gorus alinmasi gerekiyor. Iste bu grup, CHS’i ciddiye alir ve genis tabanli bir platform olusturarak Izmir’de bir CHS beyin firtinasi baslatir. Platform uyeleri CHS’ini bolumlere ayirirlar, platform gruplara ayrilir, her bir grup CSH’nin bir bolumun ustlenerek, 3-4 ay sureyle, haftada, iki haftada bir toplanirlar ve her bolum icin, 1) Durum nedir? 2) Guclu yanlarimiz neler? 3) Zayif yanlarimiz neler? 4) CHS’i ulkemizde gerceklestirmek icin neler yapilmali? sorularinin yanitlarini arastirirlar. En sonunda da uc gunluk bir calistay duzenleyip daha genis tabanli bir katilim saglayarak bir CHS degerlendirme ve oneriler kitapcigi olustururlar.

O siralar, Milli Pediyatri Dernegi de Denizli’de CHS uzerine bir calistay duzenler. Sozu edilen grup cagrililar arasinda degildir, kelli felli hocalarimiz tartisacaklardir konuyu, oysa bu grubun pediyatrist uyeleri henuz cicegi burnunda yeni uzmanlardir. Bu uzmanlardan biri, Milli Pediyatri Derneginin uyesi olarak, cagrili olmamasina karsin, kalkar Denizli’ye gider, hocalarimizdan ogrenmek uzere. Ve cok guzel seyler de ogrenir. Butun tartismalar bittikten sonra bu yeni uzman soz hakki isteyip, Izmir’de yaptiklari calismayi ozetleyip, urettikleri kitapcigi katilimcilara sunar. Iste o noktada, panelistlerden biri olan Ayse Akin Hocamiz soyledigi bir seyle Cocuk Istismari ve Ihmali alaninda Turkiye’deki sureci dramatic bicimde degistirecek olan su sozleri soyler. Elbetteki bu davetin nelere yol acacagini ne salondakiler hatta ne de Ayse Hocanin davetini ileri derecede ciddiye alan yeni uzmanimiz bilmekte ya da ongormektedir o anda:

“Benim, Saglik Bakanligi Ana Cocuk Sagligi Genel Muduru olarak nicin haberim yok bu calismadan? O kitabi bana derhal gondemenizi istiyorum.” Korun istedigi bir goz Allah vermis iki goz misali bir inanilmaz sevinc sarar cicegi burnunda uzmani. “Elbette Hocam, memnuniyetle” den baska bir sey diyemez o anda. Panel sonrasi Ayse Hoca’yla yaptigi konusmayi izleyerek ertesi hafta uzmanimiz Ankara’nin yolunu tutar. Saglik Bakanligi’nda iki kisi ile randevusu vardir: Temel Saglik Hizmetleri Genel Muduru Profesor Suat Caglayan ve Ana Cocuk Sagligi Genel Muduru Ayse Akin, ikisine de birer kitapcik sunulmak uzere.

Sayin Caglayan, bulusmayi izleyerek, buyuk bir uzak goru ile uzmanimizi dinleyip Ruh Sagligi Dairesi icinde bir “Cocuk Istismarini Onleme” subesi acmaya karar verir. Kagit uzerinde de olsa buyuk bir adimdir bu o gunun Turkiye’si icin. Ayse Akin ile bulusma da uzmanimizin tahminin tersine son derece sicak ve profesyonel bir ortamda gecer. O gune dek Bakanlik’a hep tayin iskencesi icin gelmis ve itilip kakilmaya alismis uzmanimiz icin bu yepyeni  bir deneyimdir. Ayse Hocamiz, ileriki yillarin Ayse Abla’si, devasa masasinin arkasinda fiziksel olarak kucuk ama varligi kocaman, koskocaman bir lider olarak oturuyor. Yuzunde sicak bir gulumseme; uzmanimizi rahatlatan, kendini tanistirma gereksinimini ortadan kaldiran.  Ayse Hoca, Denizli’de konusulan herseyi animsiyor.

Uzun uzun konusuyorlar, Izmir grubunun yaptigi calismayi, cocuk istismari konusunun tip camiasinda ne denli sahipsiz oldugunu, bu alanda hastane temelli orgutlenmeye ve cokdisiplinli calismaya ne denli gereksinim oldugunu, ama egitilmis eleman eksikliginin ne vahim duzeyde oldugunu… Ayse Hoca’ya Izmir’de Behcet Uz Cocuk Hastanesi’nde kurulan ekibi anlatiyor uzmanimiz. Ayse Hoca dikkatle dinliyor. Isil isil gozleri, 18 yasin heyecani ile dolu, belli planlar yapiyor. Uzmanimiz, ilk kez Saglik Bakanlik’inda bir burodan kendisini memur degil doktor hissederek cikiyor. Hem de, Ayse Hoca’nin cocuk istismari konusunda Bakanlik icinde bir burs programi gelistirme fikrini ogrenmis olarak.

Birkac ay icinde, o cicegi burnunda uzman, Saglik Bakanlik’inin cocuk istismari alaninda egitim almak uzere actigi yurt disi egitim bursu sinavina girecektir, kendisi ile birlikte iki kisi daha basvurmustur sinava. Uzmanimiza verilir burs olanagi. Ohio Devlet Universitesi’nde bir yil sureyle cocuk koruma programlari uzerine yandal ihtisasi yapmak icin yola cikan uzmanimizin aklinda hep Ayse Hoca’nin guvenini bosa cikartmamak icin herseyi yapacagi sozu vardir.

Yillar gecer, uzmanimiz ulkemizin ilginc dinamikleri sayesinde ABD’de kalmak zorunda kalmasina karsin, bu sanssizligi, sansa dondurup, Turkiye ile ABD arasina bir bilim koprusu kurulmasina yol acan ulkemizin guzel insanlariyla iliskilerini surdurur. Bugun Turkiye’de Cocuk Istismari alaninda lider haline gelen guzel insanlar, uzmanimizin kurdugu Iowa Universitesi Cocuk Koruma Programi’ndan ucretsiz egitim alarak, bilgi ve gorgulerini ulkemize tasiyarak, bugun ulkemizde hem universitelerde, hem de Saglik Bakanligi agenda cocuk istismarina cokdisiplinli ve cok kurumlu sistemik yaniti oturtma yolunda onemli adimlar atarlar.

Elbette ki Ayse Hoca bu guzel insanlar arasinda hep en onde yer alir. Her yapilan egitim calismasina katilamasa da, Ayse Hoca’nin varligi tum toplantilarda, tum gelistirilen projelerde hissedilir, en azindan artik orta yasi gecmeye baslayan eskinin genci uzmanimiz icin Ayse Hoca attigi her adimda vardir. Yaptigi hersey icin “Ayse Hoca bunu nasil yapardi acaba? Kollaberasyonumuzdaki bu sIkIntIli iliskiyi Ayse Hoca nasil yapici hale cevirirdi? Ayse Hoca, birlikte calismaya yan cizen bu kurumu nasil masaya cekerdi?” sorulari uzmanimizin yolunu hep aydinlatir. Bazen Ayse Hoca’nin aklini okuyarak kendiliginden cozumler bulur, bazen de Ayse Hoca’yi rahatsiz edip O’nun aklini calarak yolunu aydinlatir. Her temasta bir kez daha soz verir kendisine, nereye ulasirsa ulassin, Ayse Hoca’nin alcakgonullulugunu kendine ornek alacagina dair. Ayse Hoca, hep ama hep surecin parcasi olur.

Iste dostlar, sozun ozu su ki, emekleme fazindaki Turkiye Cocuk Istismarini Onleme ve Sistem Gelistirme calismalari, Ayse Hoca’nin uzak gorulu, zeki, alcakgonullu, yeniye ve genclige guveni ve bilimsel comertligi sayesinde boylesine bir dikey ivme kazandi. Ayse Hoca’nin actigi isiltili yolda bilimsel durustluk, cocuklara adanmislik, ve bencil kazanimlardan uzak motivasyonlarla sadece cocuklara hizmet etmeyi kendine hedef edinen herkes de O’nun isiltisindan pay alip isildiyor, isildayacak ve daha cok ve guzel isler yapacak bu ulke icin. En azindan ben Ayse Hoca’nin bu alanda ulkemize yaptigi buyuk hizmeti asla ve asla unutmayacagim.

Dostlukla, sukranla ve sevgiyle Hocam, sevgili Ayse Ablam.

Resmiye Oral, MD

Profesor, Cocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali

Genel Cocuk Sagligi ve Adolesan Tip Bilim Dali

Mudur, Cocuk Koruma Programi

Iowa Universitesi Cocuk Hastanesi

Iowa City, Iowa, ABD