EPİDEMİYOLOJİ NÜFUSUN NABZINI TUTMAKTIR

“EPİDEMİYOLOJİ NÜFUSUN NABZINI TUTMAKTIR”

Resul BUĞDAYCI, Prof.Dr. MERSİN

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ile WHO, CDC ve AB’den uzmanların katıldığı “Saha Epidemiyolojisi Ulusal Bilimsel Konferansı” 6-7 Şubat 2013’te Ankara’da yapıldı.

Beni ilk aradıklarında katılmayı düşünmemiştim. Daha sonra aradıklarında “katılabilirim ama bir programı göreyim” dedim. Programı gördükten sonra katılmamın çok iyi olacağını düşündüm.

Toplantıya 220 katılımcının geldiği belirtildi. Halk sağlığı Anabilim dallarından gelen hocalarımızın sayısı 40-50 civarındaydı. Diğer katılımcılar 81 İl Halk Sağlığı Müdürlüklerinden geliyordu. Kaldığımız mekânda “olumlu eğitim atmosferi” oluşturulmuştu. Çaylar, börekler, pastalar, meyveler…

Toplantıda yabancı uzmanların görüşlerini dinleme fırsatımız oldu. Dünyada bu alanda yapılanların özeti şöyleydi:

• Saha epidemiyoloji eğitim programları ilk kez 1950-1960 arasında ABD’de CDC ile başlıyor.
• 1975’de Kanada ve CDC işbirliği ile “Kanada Saha Eğitimleri Programı: FETP” uygulamaya konuluyor,
• 1980’de FETP modeli ile “Epidemic Intelligence Service, EIS” yapılandırılıyor ve birçok ülkede saha eğitimleri yapılıyor,
• 1990’da “Applied Epidemiology and Training Programs, AETPs” ile uygulamalı eğitimler ve farklı modellerin geliştirilmesi amaçlanıyor,
• 1997’de “Training Programs in Epidemiyoloji and Public Health Intervention Network, TEPHINET” oluşturuluyor,
• Bunlar dışında Avrupada “European Programme for Intervention Epidemiology Training, EPIET” eğitimleri de sürdürülüyor.

Bu programlarda 20 ülke de 3000 den fazla kişinin eğitim aldığı da toplantı da kayda geçti.

Toplantıda; Türkiye’de Epidemiyoloji denilince ilk akla gelen isimlerden birisi olan Prof.Dr. Sabahat TEZCAN Hocamız, ülkemizde epidemiyolojinin kısa tarihçesini aktardı.

• 1936’da Hıfzıssıhha Okulunun kurulması,
• 1950 Dr. Muzaffer Akyol’un Master derecesi,
• 1957 Dr.Nusret Fişek’in Hıfzıssıhha Okulu Müdürlüğü,
• 1963 Hacettepe Toplum Hekimliği Enstitüsünün kurulması,
• 1965 Eğitim Araştırma Bölgelerinin kurulmaya başlanması,
• 1977 Hacettepe’den ilk doktoralı Epidemiyolog mezuniyeti,
• 1992 Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Enstitüsü kurulması,
• 2010 Toplam 20 kişi:  6 Doktora, 14 YL, 4 yandal uzmanlığı verilmesi.

Sağlık Bakanlığındaki yeniden yapılanma ile birlikte, Türkiye Saha Epidemiyolojisi Eğitim Programı SB Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları Başkan Yardımcılığı, Erken Uyarı-Cevap ve Saha Epidemiyolojisi Daire Başkanlığı koordinatörlüğü ile yürütülmektedir. Eğitim Programının süresi tamamı Ankara’da olmak koşulu ile 2 yıldır. Avrupa Birliği projesi olarak yürütülen projede şu anda 10 kursiyer bulunmaktadır.

Epidemiyoloji alanında Türkiye’de çok şeyler yapıldığı katılımcılar tarafından belirtildi ve emeği geçenler minnetle anıldı. Ancak standardize/sistematize edilememesi ve ülke çapına yayılamaması nedeniyle bu alanda bir boşluk olduğu görülmekteydi. Bazı arkadaşlarım “acaba halk sağlıkçılara alternatif bir grup mu oluşturuyorlar?” şeklinde endişelerini dile getirdiler. Bu düşünce bana biraz uzak geldi. Kahve arasında bir arkadaşım “sanırım Necati Dedeoğlu Hocamızın adı geçmedi” dedi. Bu vesileyle sevgili hocamıza da sevgi ve saygılarımızı iletiyorum.

Kursiyerler kongrelerde çok sık rastlamadığımız epidemiyolojik incelemeler sundular. Hepsini Yürekten kutluyor ve başarılarının devamını diliyorum. Çok ilgi ile izledim. Epidemiyolojiyi her zaman bir dedektifliğe benzetirim. Tıbbi dedektiflik… Dolayısıyla sunumları da bir polisiye roman beklentisiyle izledim. Sunumlarda sonuç ilk başta söylenirse insan gerisini merak etmiyor. Merak ve heyecan uyandıran olayların sırarası ve sürecidir. Örneğin: epidemiyolog sırası ile neler yaptı, hangi ipuçlarını değerlendirdi, her aşamada neler düşündü, sorunları nasıl aştı ve en sonunda ne buldu? Katil kim? Hangi polisiye roman “katil aşçı” diye başlar? Bu görüşe katılan Sayın Prof.Dr. Recep Akdur Hocamızın da toplantıda belirttiği gibi “Epidemiyolojik incelemeler normal makale veya bildiri formatından daha farklı sunulmalıdır.” Ancak bundan hiçbir şekilde yapılanların küçümsendiği anlamını çıkarmamak gerekir. Kursiyerlerin bu konuda çok aşama kaydettiği çok açık. Örneğin bir kursiyer “Coğrafi Bilgi Sistemi Destekli Potansiyel Kümelenme” veya “Prospektif Uzay Zaman Analizleri” gibi yöntemleri nasıl kullandıklarını anlattı. İlk kez duydum.

Toplantı sırasında “saha epidemiyoloğu” kavramının yapısal ve yönetsel açıdan yeterince iyi tanımlanmadığını gördüm. Sırasıyla; Ülke ihtiyacı nedir?, Kurumun ihtiyacı nedir?, Saha epidemiyoloğunun görev tanımı nedir? Hangi birimde hangi unvanla istihdam edilmelidir? Sorularının net bir şekilde yanıtlanması gerektiğini düşündüm. Burada sanki biraz yukardan başlanmış gibi… Daha şimdiden yetiştirilen elemana unvan bulma konusunda sıkıntı yaşanıyor gibi…

Toplantıdan çok yararlandım. Intervensional ve Akademik epidemiyoloji kavramlarındaki farklılıklar, Olay bazlı ve vaka bazlı sürveyans kavramları güzel irdelemelerdendi. Ders notlarımda Türkiye’den epidemiyolojik örnekleri hep kullanmak istemişimdir. Belki bundan sonra mümkün olacaktır. Yapılan bu çalışmalar kitaplaştırılarak kaynak haline getirilmelidir.

Yazının başlığı “EPİDEMİYOLOJİ NÜFUSUN NABZINI TUTMAKTIR.” sözünü CDC’den toplantıya gelen Dr. Robert Fontain’den duydum çok hoşuma gitti. Çok güzel bir özet.

Toplantının düzenlenmesine katkıda bulunan tüm kurum ve kişilere teşekkür ederim. Saygılarımla…

Resul BUĞDAYCI, Prof.Dr. MERSİN